Een redactielid van Circusmagazine laat zijn of haar licht schijnen op de wonderlijke (circus)wereld. Nam deze keer de pen ter hand: Mahlu Mertens
Disclaimer: dit wordt een heel droge entree. Met veel technische termen. Een entree over geld. Let’s talk about the money, zoals de nieuwe rubriek heet en waarin Bram Dobbelaere een (huishoud)boekje opendoet over zijn financiën (p. 26 en verder). Omdat we het er dringend eens over moeten hebben, over hoe we dat nu allemaal eigenlijk doen, die frustrerende financiën waar we nooit voor geleerd hebben, maar die er onvermijdelijk bij horen.
Het aantal circusartiesten dat er als kind van droomde boekhouder, zakelijk leider, verkoper of administratief medewerker te worden, is waarschijnlijk dun gezaaid, maar als professional in het circusveld is het bijna onmogelijk om een aantal van die rollen niet op regelmatige basis op je te nemen. We knutselen exceltabellen in elkaar voor begrotingen en afrekeningen, en tegen wil en dank leren we wat een A1 is, een sipsi, een ATA-carnet, draaitabel, kvr, afschrijfwaarde, PC304, btw-verlegging, creditfactuur. Afhankelijk van de kleur van politieke partij die de artistieke sector in het vizier heeft, zijn we cultural entrepeneurs, culturele profiteurs, subsidieslurpers, of hobbyisten met hoogmoed, maar in elk geval houden we voortdurend veel verschillende bordjes in de lucht (pun intended).
Sinds de invoering van het Circusdecreet, en zeker de laatste jaren met de toegenomen budgetten, heeft het veld zich meer en meer kunnen professionaliseren. De circusspirit van samen de schouders onder het tentdoek zetten is (gelukkig) niet verdwenen, maar financieel is er wel meer ademruimte gekomen voor specialisatie en eerlijke verloningen. De CAO podiumkunsten en de website Juistisjuist zijn nuttige hulpmiddelen om te bepalen hoeveel iedereen betaald zou moeten worden. Tegelijkertijd blijkt de praktijk altijd weerbarstiger en complexer. Hoe vergelijk je het loon van een freelancer met dat van iemand in loondienst of via een interimbureau? Wanneer begint en eindigt de werkdag? Brengt iedereen bokes mee, of zijn er per diems? Wat hoort er allemaal wel (of niet) in een uitkoopsom? Wie draagt er mee de risico’s? Moet je als artiest meer krijgen voor speeldagen dan voor repetitiedagen? Wat als een voorstelling extra zwaar is voor je lijf? Hoe verreken je dat? En moet je dan ook minder vragen voor een lichte voorstelling?
Zolang er bijna geen geld was, was het vaak simpel: je verdeelde wat er binnenkwam onder de cast en crew. De rest deed je gratis, uit liefde voor het vak, uit passie. Dat was natuurlijk niet duurzaam, maar met meer geld komen ook meer ethische vragen en verantwoordelijkheid. In de circussector lijken we nu in een tussenfase te zitten: enerzijds kunnen we, dankzij subsidies, steeds vaker correct betaald repeteren. Anderzijds moeten we ervoor zorgen dat we met onze uitkoopsommen genoeg marge hebben om alle kosten tijdens tourperiodes te dekken, omdat de meeste gezelschappen geen structurele subsidies hebben. En hoewel meer artiesten betaald krijgen voor hun kerntaken – creëren en spelen – zijn velen nog eens minstens evenveel uren bezig met al het geregel eromheen, wat dan meestal (nog) niet betaald kan. Terwijl net die onzichtbare uren vaak ten koste gaan van de creativiteit en (in het ergste geval) het mentaal welzijn.
Misschien is het dus eigenlijk niet zo verrassend dat zo veel artiesten nummers over geld schreven. Denk aan (je hoorde het al in je hoofd sinds het lezen van de titel van deze entree) ABBA’s oorwurm Money, money, money. Maar ook Money van Pink Floyd, Prince’s Money don’t matter 2 night, en, meer recent, hits als Price Tag, Old Money of Money Trees. Over het algemeen nodigen deze catchy songs echter meer uit tot dansen dan tot discussiëren. En over het algemeen bewegen wij ook liever op een podium dan berekeningen te maken over alles op en rond dat podium. Maar voor een eerlijke en duurzame sector is het wel nodig. Vandaar: Let’s talk about the money.
Auteur: Mahlu Mertens
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #79 (juni 2024)
Circusmagazine is het driemaandelijks tijdschrift voor de circuskunst. Op eigentijdse wijze bericht het over verleden, heden en toekomst van de circuswereld in Vlaanderen and beyond.
Abonneer je hier