Ze drinken geen van beiden koffie – ‘Ik weet het, dat is zeldzaam voor techniekers,’ grijnst Casper – maar wel warme choco – ‘dat zijn de beste!’ knipoogt Rinus. De een studeerde amper twee jaar geleden af aan het RITCS, de ander is achter de schermen al meer dan vijftien jaar een vaste waarde in het Vlaamse circuslandschap. Terwijl Rinus per 1 september een punt zet achter zijn carrière als technicus, heeft Casper het gevoel dat hij net goed op stoom begint te komen. Het is verleidelijk om dit gesprek te framen als het doorgeven van een estafettestokje, maar, zoals ancien Rinus Samyn benadrukt, ‘Casper wordt niet de nieuwe Rinus, hè, Casper is Casper.’

EEN INSIDE JOB

Voor dit interview hebben we jullie gevraagd in de hoedanigheid van circustechnicus, maar dat is geen officiële richting of specialisatie. Rinus, jij hebt dat label vanaf het begin voor jezelf gebruikt. Waarin verschilt de techniek van een circusvoorstelling van die van bijvoorbeeld dans, theater of muziek? Anders gezegd: stel dat het RITCS jullie zou vragen om een masterclass te geven, wat zouden jullie de studenten dan willen leren?

Rinus Samyn “In eerste instantie koos ik voor die term om duidelijk te maken waar mijn hart lag. Ik had een sterke voorkeur voor circus en was niet geïnteresseerd om ook voor andere podiumkunsten te werken. In tegenstelling tot Casper heb ik er niet voor gestudeerd, ik wist eigenlijk alleen alles over circus. Ze hadden iemand nodig die het licht aan doet en op ‘play’ duwt. En dat kon ik wel (grijnst). Zo ben ik erin gerold. De rest van het vak heb ik al doende geleerd en gelukkig zijn andere technici daarin heel gul. Een van de redenen dat ik, ondanks mijn gebrek aan ervaring als technicus, toch vanaf het begin veel gevraagd werd, is waarschijnlijk het feit dat ik mijn agenda helemaal openliet. In theater en dans zijn tourperiodes vaak kort, waardoor technici werken voor verschillende gezelschappen en zo alles aan elkaar rijgen, wat botst met circusgezelschappen die vaak lange periodes toeren.”

Casper Van Overschee “In essentie is het verschil niet zo groot, denk ik, het licht werkt uiteindelijk hetzelfde, maar er zijn wel meer dingen om rekening mee te houden, ook naar de artiest toe.”

Rinus “Een heel simpel voorbeeld: weten dat je bij de opbouw geen black-out (alle lichten in één keer uit, red.) moet testen als er net acrobatie gedaan wordt. Ik heb dat met technici die geen ervaring hadden met circus toch al regelmatig meegemaakt.”

Casper “Als een acteur verblind is, is dat natuurlijk niet zo erg. Maar ik denk dus dat het een grote meerwaarde is als je zelf circus hebt gedaan of doet, zodat je weet wat het inhoudt.”

Rinus “Kennis van circustechnieken geeft je ook meer inzicht in bepaalde cues: je ziet bijvoorbeeld wanneer een bepaalde beweging niet goed loopt. Maar het grootste verschil is de veelzijdigheid: je moet echt allround zijn.”

Casper “Kennis van licht, geluid, rigging, set, opbouw, transport.”

Rinus “En niet alleen vaktechnisch, ook sociaal. Backstage bij festivals praten met andere compagnieën, programmatoren, publiek. Ik kwam een keer een bevriende technicus tegen die heel opgelucht was om mij te zien omdat hij eindelijk iemand had om over de nieuwe micro van Sennheiser te praten. Terwijl ik eerder zin had om met de andere artiesten te praten over circus”

Casper “Maar de meeste techniekers zijn toch wel sociaal?”

Rinus “Ma bah nee! ‘Sociale gevallen’ bedoel je, heel nerdy, ze werken graag alleen. Dat ben ik dus nooit geweest. Het vraagt een ander soort mindset. Je reist veel en ver, de opbouw is vaak lang, reisdagen kunnen niet altijd worden betaald, je zit veel in het buitenland, bent vaak lang op de baan met de cast.”

Waar en wanneer is de liefde voor circus begonnen?

Rinus “Bij PERPLX, toen nog Humorologie, toen ik 7 was. Die combi van circus en humor stak het vuur aan: ik deed al die clowns na, thuis, op school, overal. Een aantal jaar later, toen ik 12 was, begon ik met jongleren. In het zuiden van West-Vlaanderen was er toen weinig te beleven op het vlak van circus, dus ik volgde sportkampen. Na het eerste kamp kon ik jongleren, en tegen het volgende kamp mocht ik al zelf lesgeven. Ik trok wekelijks naar Ieper en op mijn zestiende heb ik zelf een circusclub opgericht in Kortrijk, ik werd vrijwilliger bij Humorologie, bezocht jongleerconventies. Ik zat er dus al vroeg diep in.”

Casper “Ik ben ook al jong begonnen, op mijn zesde bij Circus in Beweging. Vooral partneracro en bascule en dat zijn nog steeds mijn disciplines. In de circushumaniora groeide ik verder en toen ik daar achter de schermen begon te helpen, vond ik meer en meer mijn plek backstage.”

Zijn er circustechnici die niet hun roots in het jeugdcircus hebben? Of zijn jullie de enige twee circustechnici?

Rinus “Wij en Jef Delva (technicus bij o.a. Sinking Sideways, red.). De rest fladdert een beetje. Er zijn ook een aantal artiesten die regelmatig techniek doen. Cecilia Rosso, Batist van Baekel, Jakob Lohmann, maar inderdaad: die link met circus is wel een constante. Wacht, ik hou van lijstjes. Arjan Hendrickx, Nanosh Ronaldo, Rens Planckaert. Margot Jansens heeft dan eigenlijk de omgekeerde beweging gemaakt: van techniek naar artistiek.”

Casper “Flor Huybens niet vergeten, chef techniek bij Ronaldo.”

DROOMJOB EN HONDENSTIEL

Jullie toeren met circusgezelschappen die circus ook brengen op plekken waar ze nog nooit of niet vaak circus hebben geprogrammeerd. Leidt dat wel eens tot misverstanden of problemen?

Casper “We moesten een trapeze ophangen en ze kwamen aanzetten met een staalkabeltje van 6 millimeter: ‘Hier, dat kan gemakkelijk 60 kg dragen.’”

Rinus “Ja, er is soms weinig kennis in de theaters over de specifieke noden. Circusprogrammatie is voor veel theaters ook relatief nieuw. Ik denk dat we met Ea Eo en Bert & Fred een van de eerste waren die circus naar de cc’s brachten. Bert & Fred hadden idealiter twee Washington trapezes nodig die allebei op verschillende momenten omhooggingen. Dat hadden ze nog nooit gezien, dus dat hebben we vaak moeten vereenvoudigen. Je voelt soms ook het cultuurverschil. Ik weet niet meer met welk gezelschap, maar we waren aan het opbouwen met de artiesten en toen zei de lokale crew: ‘Jullie zijn wel met veel techniekers, he?’ En ik: ‘Nee nee, dat is de cast.’ Dat hadden ze nog niet meegemaakt.”

Casper “Ja, en ze zijn dan ook heel verbaasd hoe snel iets op staat.”

Als technicus ben je vaak als eerste in het theater en als laatste weer weg. Tegelijkertijd krijg je nooit applaus, maar wel kritiek als het mis gaat. Is dat niet zwaar? Wat trekt jullie zo aan in de job?

Rinus “Het is een droomjob én een hondenstiel.”

Casper “Ik ben graag in het theater en op toer, dus ik haal veel voldoening uit de job an sich. En als de artiesten applaus krijgen, is dat natuurlijk in zekere zin ook voor jou. Soms komt een toeschouwer ook iets tegen mij zeggen en dat is natuurlijk wel leuk, maar als je het doet voor het applaus, tsja.”

Rinus “Een artiest doet dat toch ook niet enkel voor het applaus?”

Casper “Maar het is wel leuk als er publiek is.”

Rinus (lacht) “‘Circus: het is wel leuk als er publiek is.’ Als er een lage opkomst is, word je ook anders onthaald als technieker. Dan heeft de lokale crew er vaak niet zo veel zin in.”

Casper “Een leuke ploeg is ook belangrijk! Zeker als je veel en lang toert en samen in een busje zit, is het fijn als het plezante mensen zijn.”

Rinus “Een van mijn hoogtepunten was een toer met Ea Eo: een maandlang met een busje door Scandinavië, een beetje alsof je een band bent.”

Casper “Wij zaten laatst in Oostenrijk, hoog in de bergen met een schitterend panoramisch uitzicht. Dat je op zulke plekken komt met een voorstelling, dat is echt bizar en irreëel schoon. Tegelijkertijd rijd je ook vaak heel lange stukken alleen. Ik had nooit mijn rijbewijs mogen halen!”

Rinus “Kleine tip: nooit aan iemand vertellen. Zeker niet als je een C-rijbewijs hebt. Net nadat ik dat had gehaald, mocht ik helpen met de afbouw van de Ronaldo’s. Toen ik dat heel trots vertelde, zei Nanosh: ‘In circus ben je daar niks mee, je hebt een CE nodig.’ Uiteindelijk heb ik van die hele karavaan alleen een auto kunnen verplaatsen!”

Casper “Ik ga binnenkort mijn BE halen.”

Rinus “Wat zei ik net: niet zeggen!”

ALTIJD CIRCUS

Rinus, jij zei daarnet al grappend dat je het schoolvoorbeeld bent van een mislukte circusartiest. Mis je het performen? Casper, jij treedt vanavond op met Dyne, wil jij de twee blijven combineren?

Casper “Het liefste wel, maar ik merk wel dat het lastiger is om genoeg te blijven trainen. Het helpt ook om te blijven voelen hoe belangrijk het is dat bepaalde technische zaken in orde zijn.”

Rinus “Ik mis het jongleren. Dat gevoel van beheersing. Ik heb me voorgenomen om het weer meer te gaan doen, mijn vijf kegels op niveau te krijgen. Voor mij is het leukste aan jongleren dat gevoel van controle: de kegels vasthouden en weten ‘Ik kan dit, ik kan ze blijven manipuleren totdat ik beslis te stoppen, ze te vangen.’ Als dat lukt, wordt het een verlengde van je lijf, van je kunnen. Maar dat is puur voor mezelf.”

Casper “Geen voorstelling?”

Rinus “Een voorstelling rond vijf kegels? Nee! Plus: dan zou ik weer moeten toeren en dat wil ik net niet meer. Ik kijk ernaar uit eindelijk weer tijd te hebben voor mijn hobby’s en voor andere interesses. Via Humorologie ontstond niet alleen de liefde voor circus, maar ook voor stand-up comedy, een wereld waarin ik even actief in ben, iets dat veel mensen in de circuswereld gek genoeg niet weten. Ik ben al 15 jaar comedyprogrammator in de Trukendoos in Harelbeke, het oudste comedycafé van België, en in het Capitole in Gent organiseer ik de grootste comedy line-up als benefiet.”

Casper “Zelf geen komiek?”

Rinus “Nee, maar ik ben wel de presentator van de comedycafés. En er komt een nieuw comedyproject aan in 2025, dus ik blijf wel bezig.”

Rinus, jij hebt recent besloten te stoppen, na een indrukwekkende carrière van meer dan 15 jaar. Vanwaar die beslissing? En is er een kans dat het Vlaamse circus jou ooit nog als technicus terugziet?

Rinus “Je maakt van alles mee, maar uiteindelijk sluipt de routine erin. Ik denk dat het Johnny Ronaldo was die mij lang geleden zei: ‘De eerste keer dat je met je karavaan de Brennerpas oversteekt, denk je ‘Wauw, ongelooflijk!’, maar na enkele keren denk je ‘hier zijn we weer, de Brennerpas.’ Als jonkie dacht ik ‘Dat kan toch niet?!’ maar nu snap ik hem volledig. De laatste jaren was ik zo continu aan het toeren dat ik ’s ochtends wakker werd en niet wist in welk land of welke stad ik was, of het een bouwdag, speeldag of reisdag was.”

Casper “Mensen zeggen soms: ‘Amai, jij bent al in veel landen geweest!’ en dan denk ik: ‘Ja, ik heb daar geslapen.’”

Rinus “Ik heb 30 landen bezocht, meer dan 1500 shows gedaan, 15 jaar mijn agenda en leven opengesteld voor gezelschappen, voor circus, en nu wil ik wat meer tijd voor mezelf. Ik wilde ook stoppen op het moment dat ik het nog leuk vond. Maar ik stop enkel met toeren, hè! Ik blijf verslaafd aan circus. Het is mijn leven. Ik heb toen ik aankondigde te stoppen veel vragen gekregen om techniek te doen voor niet-circusgezelschappen, maar ik hou niet van techniek, ik hou van circus.”

Wat ga je het meeste missen?

Rinus “De staande ovatie van 500 man aan het einde van een show na de black-out. En ik heb er toch wel veel meegemaakt.”

Casper “Ja, dat is wel een heel machtig gevoel.”

Rinus “En weten dat de mogelijkheid bestaat dat je van minstens één iemand van het publiek het leven hebt beïnvloed, net zoals dat bij mij is gebeurd toen ik klein was.”

Casper “Na een voorstelling kwam iemand naar mij toe die zei: ‘Ik had echt een slechte dag vandaag en deze voorstelling heeft mij dat even helemaal doen vergeten.’ Dat is toch prachtig?”

Casper, jij komt in vergelijking met Rinus net kijken. Als je droomt, wat hoop je dan in de toekomst nog te mogen doen?

Rinus “Ah, de bucketlist!”

Casper “Ik hoop nog heel veel verschillende voorstellingen te mogen toeren, met veel gezelschappen, makers, artiesten samen te werken. Het is leuk om met één iemand veel te toeren, maar afwisseling is ook leuk.”

Rinus “Het leuke voor jou is: je gaat nog een heleboel toffe dingen meemaken waarvan je niet eens wist dat die op je bucketlist moesten staan.”

Is die van jou afgevinkt?

Rinus “Er valt zoveel te beleven. Zoveel waarvan je niet wist dat je het wilde, dus…”

© Tom Van Mele

Rinus Samyn

°1987

2003-2007: oprichter & voorzitter Circusclub Kortrijk

2005-2023: bestuurslid Humorologie/PERPLX

2007-2009: oprichter en penningmeester Juggling Convention Chapter 2

2008-2023: medewerker cirQ Bataclan

2005-2017: stage management voor Humorologie/PERPLX, Jeugdcircusfestival, Gili, Extreme Convention/Atlas Festival, Young Stage Circus Festival (CH), EJC, …

2013-2023: technische productie & tournees voor Bert & Fred, Cie Ea Eo, Circus Katoen, Alexander Vantournhout, Gandini Juggling, Grensgeval, Ontroerend Goed, …

In bezit van rijbewijs B en C

© Tom Van Mele

Casper Van Overschee

°1998

2017: diploma circushumaniora (Leuven)

2021: diploma RITCS (Brussel)

2018-heden: technische productie & tournees voor Tea Time Company, There There Company, Sawdust Symphony, Familiar Faces, Circumstances, Common Ground, Cie Sans Soucis, Circus Katoen

In bezit van rijbewijs B en BE

Auteur: Mahlu Mertens
Foto's: Tom Van Mele
Dit artikel verscheen in Circusmagazine #76 (september 2023)